ΤΟ ΑΣΥΓΧΩΡΗΤΟ ΛΑΘΟΣ ΤΟΥ ΒΟΛΤΑΙΡΟΥ

Το ασυγχώρητο λάθος του Βολταίρου

21.11.2010ΜΑΡΙΚΑ ΛΥΣΙΑΝΘΗ

Πολλούς αιώνες πριν το Θέατρο του Μπάντμιντον υποδεχθεί τους πιστούς της Ντόρας Μπακογιάννη, για την ιδρυτική διακήρυξη της «Δημοκρατικής Συμμαχίας», το 1694, στις 21 Νοεμβρίου, σαν σήμερα δηλαδή, γεννήθηκε ο Γάλλος συγγραφέας και διανοούμενος Φρανσουά Μαρί Αρουέ. Που απέδειξε πόσο σπουδαίος επρόκειτο να γίνει, αντικαθιστώντας το παραπάνω ονοματεπώνυμο-σιδηρόδρομο με το φιλολογικό ψευδώνυμο Βολταίρος. Ένα ψευδώνυμο που έμελλε να αφήσει μια αέναη χαρακιά εκσυγχρονισμού, στην κοινωνία των ανθρώπων, και να κινητροδοτήσει τα οράματα του Διαφωτισμού, και μετέπειτα τη Γαλλική Επανάσταση.

Η φράση του Βολταίρου «δεν συμφωνώ ούτε με μια λέξη από όσα λες, αλλά θα υπερασπίζομαι, και με το τίμημα της ζωής μου ακόμη, το δικαίωμά σου να λες ελέυθερα όσα πρεσβεύεις», αποτελεί τη θεμέλιο λίθο της ελευθερίας του λόγου, και του σεβασμού στην άποψη κάθε ανθρώπου. Που άνοιξε τον δρόμο για την πρόοδο των κοινωνιών, και την ευημερία τους. Που ξεκλείδωσε τη Δημοκρατία στην πράξη, και όχι σε μια νεφελώδη θεωρία.

Η δύναμη αυτών των λέξεων, έμελλε να σημαδέψει καταλυτικά τις σχέσεις στις κοινωνίες των ανθρώπων που ακολούθησαν ανά τους αιώνες, καθώς και στη δομή της εξουσίας. Μια φράση… παρεξηγημένη, ένα ασυγχώρητο λάθος, που μέχρι και τις μέρες μας τυραννά την ανθρωπότητα.

Εκείνο που εννοούσε ο Βολταίρος ήταν να ακούμε και να προσμετρούμε σοβαρά κάθε ιδέα που ακούγεται. Όχι κατ’ ανάγκη να την υιοθετούμε. Ας μην ξεχνάμε ότι αν και υπήρξε ιστορικός επικριτής της Εκκλησίας, δεν δίστασε να υποστηρίξει πως «ακόμη κι αν δεν υπήρχε Θεός, θα έπρεπε να τον εφεύρουμε», ενώ προς το τέλος της ζωής του δήλωσε ότι «πεθαίνω λατρεύοντας τον Θεό που αγαπά τους φίλους μου, που δεν μισεί τους εχθρούς μου, και που απεχθάνεται την καταπίεση».

Η λάθος ανάγνωση του νοήματος της φράσης του Βολταίρου, είχε ως αποτέλεσμα να αποζητούμε τόσο πολύ να ακουστούν όλες οι απόψεις, ώστε να… υιοθετούμε και να δίνουμε μεγαλύτερη σημασία, σε εκείνη που… ακούστηκε τελευταία. Ή, που συνιστά ακραία μειοψηφία, επειδή υπάρχει στο υποσυνείδητο της κοινωνίας η λανθάνουσα υποψία πως… οι ακραίες μειοψηφίες περιβάλλονται από έναν αλλόκοτο μυστικισμό, που τις καθιστά ορθές, ακριβώς επειδή είναι… μειοψηφίες. Είναι αυτό που μειωτικά λέγεται για τον όχλο, και ελιτίστικα για όσους φιλοσοφούν με τον εαυτό τους, μακριά από τα πραγματικά προβλήματα της ζωής, μακριά από την πραγματικότητα.

Ο Βολταίρος καταδικάστηκε δυο φορές σε φυλάκιση στη Βαστίλη. Για να αποφύγει το κελί, τη δεύτερη φορά, προτίμησε την εξορία στην Αγγλία, όπου μελέτησε και επηρεάστηκε σημαντικά από τονΤζον Λοκ και τον Ισαάκ Νεύτωνα. Ανησυχούσε σφόδρα για τη γνωστική αμάθεια των κοινωνιών του μέλλοντος. Ίσως γιατί φοβόταν για τη δύναμη που θα αποκτούσε η γνώμη μιας… αμαθούς κοινωνίας, ακριβώς λόγω των δικών του διακηρύξεων περί της ελευθερίας του λόγου. Δυστυχώς, επιβεβαιώθηκε.